Drie jaar geleden richtte Elisa van Dam samen met vier anderen De Clique op. Met een klein groepje jonge enthousiastelingen gingen ze in Utrecht Centrum horecagelegenheden langs om keukenafval in te zamelen: koffiedik, schillen, uitgeperste sinaasappelresten en andere etensresten. Vanuit de overtuiging dat die niet de verbrandingsoven in moeten, maar veel waardevoller bruikbaar zijn.

Inmiddels halen ze op circa 150 adressen in Utrecht, Den Haag en Rotterdam elke maand zo’n 30.000 kilo etensresten en groenafval op. Met elektrisch vervoer, dus emissievrij. Een deel daarvan gaat direct naar partners die het gebruiken als grondstof. De rest verwerkt De Clique in Utrecht in een loods aan de Gageldijk tot compost waarop het oesterzwammen kweekt, inmiddels zo’n 3.000 kilo per jaar. Die verkopen ze deels vers aan hun klanten en verwerken ze samen met hun lokale partner Fungi Factory in vegetarische bitterballen en kroketten. Circulair: voedsel uit voedsel.

Hoe kwamen jullie op het idee om etensafval in te zamelen?
“Met een omweg. Samen met medeoprichter Anja Cheriakova werkte ik al in een andere startup, BinBang, een stapelbare afvalbak waarmee je gemakkelijk afval kunt scheiden. Daarmee deden we activatiecampagnes voor gemeenten om bewoners enthousiast te maken voor afvalscheiding. Dat liep best goed, we kregen onder meer hele studentenflats mee, maar het afval ging nog steeds naar dezelfde verwerkers. Wij hadden geen invloed op wat die ermee deden. Daarom gingen wij er tussenin zitten, zodat wij als regisseur met de reststroom iets nuttigs konden doen. Voor ons is afval geen afval, maar een grondstof voor iets nieuws.”

Systeemverandering dus?
“Precies. Wij begonnen met een abonnement voor wegwerpluiers: als we nieuwe bezorgden, haalden we de oude op, die we duurzaam konden verwerken. Dat bleek echter grote juridische haken en ogen te hebben, omdat afval van burgers officieel eigendom is van de gemeente. Toen we daar niet uit kwamen, hebben we het over een andere boeg gegooid. Zo kwamen we op het idee van voedselresten inzamelen in de horeca. Daar wordt veel weggegooid, dus is veel te winnen. We pitchten ons idee bij de meest duurzame restaurantjes in Utrecht om te kijken of er interesse was, en vonden al snel drie partijen die wilden meedoen. Dat was genoeg om De Clique te beginnen.”

Wat maakt jullie dienst interessant voor klanten?
“Normaal betaal je om je afval te laten ophalen om te laten verbranden. Bij ons betaal je om je grondstoffen te laten ophalen om daar vervolgens iets moois mee te doen. We maken er producten mee die de restaurants zelf weer kunnen verkopen! Zoals oesterzwammen-bitterballen, gekweekt op Utrechtse koffiedik. Dat levert ook gewoon een mooi verhaal op dat klanten hun gasten kunnen vertellen.”

Jullie zijn nu drie jaar verder. Hoe ver zijn jullie?
“We hebben inmiddels 150 klanten in Utrecht en omgeving. We hebben natuurlijk wel twee jaar corona achter de rug en de horeca was lange tijd dicht. Dus het is eigenlijk een wonder dat we ondanks alle lockdowns toch wisten te groeien. Ook hebben we begin dit jaar een aanbesteding gewonnen bij de Rijksoverheid. Dat betekent dat we uitbreiden naar alle overheidslocaties in Utrecht en Zuid-Holland, dus ook in Den Haag bij alle ministeries.”

Klinkt goed. Hoeveel groter groeien jullie daarmee?
“Ongeveer 30%. Er komen vijftig locaties bij en we halen nu ook in de provincie Zuid-Holland op. Het is voor ons een mooi startpunt om straks ook lokale hubs in Den Haag en Rotterdam neer te zetten. Daarnaast laat die deal zien dat de overheid in ons concept gelooft en met ons wil samenwerken.”

Het inzamelen doen jullie elektrisch. Hoeveel CO2 hebben jullie daarmee inmiddels bespaard?
“Sinds de start hebben we zo’n 700.000 kilo grondstoffen ingezameld en nuttig hergebruikt. Daarmee hebben we in totaal inmiddels ruim een half miljoen kilo CO2 vermeden. Die elektrische inzameling is een van de redenen waarom we deze aanbesteding hebben gewonnen.”

Een half miljoen kilo CO2 zegt me niet zo veel.
“Klopt, daarom hebben wij het liever over de waarde die in de grondstoffen zit en hoe we die optimaal kunnen benutten. Daarbij tellen we mee hoeveel moeite en energie het heeft gekost om die paprika, waarvan de resten bij ons terecht komen, te kweken en naar Nederland te krijgen. Wij maken daar compost van om de bodem te voeden waar we groenten op kweken die weer teruggaan naar diezelfde restaurants, of ergens anders in Nederland. Zo blijven die kostbare voedingsstoffen en mineralen behouden.”

Waar zitten voor jullie de verdiensten?
“Wij zijn begonnen met een service en verkopen nu ook producten. De nadruk verschuift inmiddels naar de verkoop van producten, zoals de oesterzwammen en -bitterballen. Het is een dubbel verdienmodel, die combinatie hebben we ook nodig voor onze groei. En het mooie is dat we dan een doorloop-logistiek doen: wij komen tegelijk grondstoffen halen en producten brengen. Dat maakt het cirkeltje rond.”

Kunnen jullie ervan leven?
“Wij zijn goed op weg naar een winstgevend bedrijf in Utrecht. Door de corona-perikelen hebben we een kleine achterstand opgelopen die we nu gestaag aan het inhalen zijn. Om meer impact te maken én financieel sterker en robuuster te worden willen we binnen enkele jaren actief zijn in minimaal 5 grote steden. Het bedrijf wordt nu gefinancierd door impactinvesteerders. Voor onze uitbreiding naar andere steden gaan we een nieuwe investeringsronde doen. Daarbij zijn we wel heel selectief: nieuwe investeerders moeten ook echt achter onze missie staan.”

Hoe houd je als bevlogen ondernemers de regie?
“Daarvoor hanteren we een speciale vorm van aandeelhouderschap: Steward Ownership. Normaal krijg je als aandeelhouder stemrecht in een bedrijf naar rato van je aandeel. Heb je te veel aandeelhouders, dan bestaat de kans dat je als founders te weinig grip houdt op de koers. Bij ons kun je aandelen kopen zonder direct stemrecht; de koers van het bedrijf wordt bepaald door de steward-raad, in lijn met onze missie. Gelukkig zijn veel fondsen bereid om daarin mee te gaan. Zij steunen onze missie en vertrouwen op de koers van de steward-raad.”

Waar lopen jullie nog tegenaan?
“Wetgeving die nog niet is ingericht op de circulaire economie. Veel stromen waar we mooie producten van kunnen maken, worden volgens de wetgeving nog als afval bestempeld en kunnen daardoor niet op de meest waardevolle manier worden benut en dat is zonde."

Hoe los je dat op?
“Door reststromen niet als afval te bestempelen maar als grondstof. Zo geven we het waarde. Daarmee hopen we onze klanten, medewerkers en uiteindelijk heel Nederland te inspireren. Door te laten zien dat oesterzwammen op koffiedik groeien en dat je focaccia’s kunt maken met aroma uit sinaasappelschillen, zoals onze partners van PeelPioneers. Het begint bij die bewustwording om voedselresten niet meer als afval te zien.”