David Klingen is oprichter van Northern Wonder, een Nederlandse startup die al ruim twee jaar werkt aan de perfecte imitatiekoffie. Met alle heerlijke eigenschappen, die je op dezelfde manier kunt zetten, en inclusief de cafeïne waar het veel koffiedrinkers om te doen is.
Deze ‘Coffee Free Coffee’ is innovatief en knap gevonden: de smaak van koffie van echte koffiebonen bestaat uit meer dan 200 componenten. Dat maakt het extreem lastig om na te maken. Waarom zou je het dan doen? Nou: om ontbossing door oprukkende koffieplantages tegen te gaan. Precies dát is de drijfveer voor Klingen en zijn inmiddels 10 personen sterke team.

Ik dacht dat vooral palmolie en soja ontbossing veroorzaken, maar koffie?
“Palmolie en soja zijn de nummers 1 en 2 bij het veroorzaken van ontbossing, maar koffie staat volgens het Wereld Natuur Fonds op plaats 6, en de consumptie ervan groeit sterk. Vooral in landen als China en India, waar jongeren massaal overstappen van de traditionele thee naar gebrande koffie. Aangezien koffieplanten alleen groeien in tropische gebieden, moet voor de aanleg van nieuwe koffieplantages vaak regenwoud verdwijnen. En als telers bestaande plantages vanwege de opwarming van de aarde verplaatsen naar koelere, hoger gelegen gebieden, kost dat nóg meer regenwoud.”

Hoog tijd voor een alternatief dus. Hoe maak je een koffieboon na?
“Daar doen we al ruim twee jaar onderzoek naar, vanuit ons lab in het World Food Center in Ede. Dat doen we niet alleen, maar samen met onderzoekers van Wageningen University en andere voedseltechnologiepartners. We zijn op zoek gegaan naar ingrediënten die smaken en ruiken zoals koffie. Naar melanges, fermentatie en hightech optimalisatie van blenden en roasten. Zo onderzoeken we met welke moleculen we die kenmerkende koffiesmaak het best kunnen nabootsen. Onze Coffee Free Coffee bevat onder andere lupinebonen, gerst, paardenbloemwortel, kikkererwten en zwarte bessen. Puur niet-tropische ingrediënten, anders jagen we de ontbossing alsnog verder aan.”

Zijn jullie de enige partij die hieraan werken?
“Nee, voor zover ik weet zijn er wereldwijd nog drie startups hiermee bezig. Da’s alleen maar goed. Dan zal het verhaal over de ontbossing vanwege koffieplantages eerder landen en kunnen we samen deze markt van bonenvrije koffie ontwikkelen. Op die markt zal echt ruimte zijn voor meerdere aanbieders.”

Er zijn toch al duurzame koffies, zoals Fairtrade Original, Fairchain Coffee van Moyee en koffiemerken met het Rainforest Alliance keurmerk?
“Ja, maar die gebruiken nog steeds echte koffiebonen. Dan werk je ontbossing nog steeds in de hand. Er zijn prima initiatieven, zoals het stimuleren van biologische plantages of het verhogen van de koffieopbrengst per hectare. Maar zulke evoluties zijn niet genoeg. Ik geloof meer in radicale oplossingen, in revoluties die de markt op z’n kop zetten. Zoals koffieloze koffie.”

Is de footprint van jullie koffie echt lager dan die van bonenkoffie?
“Absoluut. Ons product heeft een veel lagere carbon footprint en is veel milieuvriendelijker als het gaat om aspecten als water- en landgebruik. De meeste grondstoffen kopen we hier lokaal in, dat scheelt dus heel wat kilometers vergeleken met koffiebonen die je van ver moet halen met boot of vliegtuig.”

Welke producten verkopen jullie inmiddels?
“Sinds dit najaar verkopen we via onze webshop vier varianten: filtermaling en composteerbare Nespresso-compatible cups, allebei met of zonder cafeïne. Daarnaast werken we nu aan een espressomaling, ijskoffie in blik en een variant met hele bonen voor in bonenmachines. Maar dat is lastig hoor. Als espressodrinker wil je een mooie crema-laag op je espresso. En met een bonenmachine wil je dat bekende, harde geluid en de vrijkomende koffiegeur.”

Jullie liggen nog niet in de supermarkt?
“Nee, dat houden we bewust nog even af. Ik weet vanuit mijn retailervaring heel goed dat je als nieuwkomer snel moet scoren in het supermarktschap, omdat ze je er anders weer uitgooien. En dan krijg je geen tweede kans. We willen rustig doorontwikkelen en pas naar retailers gaan als onze koffie helemaal is uitontwikkeld. Tot die tijd verkopen we onze producten via de eigen webshop. Verschillende supermarkten hebben al interesse geuit, maar ze moeten nog even geduld hebben.”

Wat vinden jullie klanten van de smaak?
“Dat we goed op weg zijn. Maar we zijn er nog niet helemaal. Vergelijk het met vleesvervangers: die zijn de afgelopen jaren qua textuur en smaak steeds ‘vleziger’ geworden. Als je nu in een pastasaus vegetarisch gehakt verwerkt, proeft vrijwel niemand meer dat het geen echt vlees is. Maar met een vleesloze biefstuk val je nog snel door de mand. Zo is het bij ons ook: drink je van onze koffie een espresso, dan merk je nog verschil. Maar bij een filterkoffie met melk al totaal niet meer.”

Zijn er straks genoeg klanten voor koffievrije koffie?
“Dat is koffiedikkijken (lacht). Sorry, dat grapje maak ik vaker. Maar serieus, dat weten we niet. Wat we wel weten is dat de eerste consumenten nu al heel enthousiast zijn over ons initiatief en behoorlijk positief over de smaak. Er is sowieso een doelgroep voor groene producten. Bovendien kunnen wij over een paar jaar een lagere prijs vragen dan je nu betaalt voor reguliere koffie, dankzij onze soms goedkopere en lokale grondstoffen. Dat zal ook klanten trekken.”

Verdienen jullie al geld met Coffee Free Coffee?
“Nee, het is eerst vooral een kwestie van investeren. We hebben een half miljoen euro ontvangen van Oost NL, de ontwikkelingsmaatschappij van Oost-Nederland. Daarnaast hebben we geleend bij de bank en hebben mijn drie medeoprichters en ik er ook geld in gestopt.”

Staan geldschieters te popelen om hierin te investeren?
“Eerlijk gezegd ja; veel partijen willen met ons praten, we moeten het zelfs een beetje afhouden. Geld van particuliere beleggers en andere investeerders is voor ons relatief duur: daarvoor betaal je een relatief hoge rente en financiers willen meestal ook aandelen. Dus we willen dat goed balanceren: nét genoeg geld ophalen om gezond door te kunnen groeien.”

Je stond eerder aan de wieg van het succesvolle merk Ghee Easy, een Indiase geklaarde boter. Kun je met de opbrengst daarvan Coffee Free Coffee financieren?
“Ik werk niet meer dagelijks aan Ghee Easy, maar ik ben nog steeds aandeelhouder. Dat product verkopen we inmiddels in dertig landen. Het begon als een grappig niche-product en is nu echt een gevestigd merk. Met de opbrengst daarvan kan ik mijn hypotheek betalen en dit werk doen. Zo kan ik alle energie in koffievrije koffie steken.”

Wat maakt jou zo gedreven?
“Ik heb een jaar of tien gewerkt voor retailers als Ahold, C1000, Jumbo en Marqt, onder meer als duurzaamheidsmanager. Over de veranderingen die ik in die rollen heb kunnen realiseren, werd ik een beetje cynisch; dat was allemaal vrij marginaal. 'Goede intenties zijn mooi, maar het moet onder de streep wel wat opleveren.' Daarom geloof ik meer in radicale verandering. Vleesvervangers vind ik een perfect voorbeeld. Want vlees zónder dieren, zoals van de Vegetarische Slager, is pas echt een sprong vooruit.”

Waar sta je over een paar jaar?
“Dan bieden we een heel lekkere koffie in allerlei varianten en liggen we wellicht bij de eerste supermarkten in de schappen. Het is niet ons doel om harder te groeien dan de groei van de koffieconsumptie. We willen wel helpen voorkomen dat er nog meer regenwoud verdwijnt voor de aanleg van nieuwe koffieplantages.”