Schimmel doet stap voor stap zijn intrede in de kledingindustrie. Om precies te zijn: mycelium. Bekende merken experimenteren al langere tijd met deze puur natuurlijke grondstof. Stella McCartney maakte al tassen met deze duurzame wonderstof. Adidas gebruikte het in een prototype van hun klassieke Stan Smiths. Mercedes verwerkte het als vegan lederen bekleding in zijn zonnecel-conceptauto EQXX en de Frans-Amerikaanse hoedenmaker Nick Fouquet produceert inmiddels een serie hoeden die geheel of gedeeltelijk zijn gemaakt van schimmeldraden.

Wat is mycelium eigenlijk?
Mycelium laat zich het best omschrijven als de wortels van paddenstoelen. Waar paddenstoelen de bovengrondse verschijningsvorm van schimmels zijn, bestaat het ondergrondse netwerk uit superdunne sterke draden. Mycelium is een goede gegadigde om op termijn dierlijk leer te vervangen, zonder dierenleed of überhaupt dierlijke materialen. Natuurlijk, we kennen inmiddels ook allerlei andere varianten van vegan leer. Maar dat bestaat vaak voornamelijk uit een mix van plantaardige en synthetische materialen en voelt daardoor wat stug en koud aan. Mycelium draagt uitgesproken warm en soepel, precies wat je wilt van een (imitatie)leren kledingstuk.

Gucci en Adidas
Het idee om schimmeldraden te gebruiken voor textiel en leer komt uit Silicon Valley. Het Amerikaanse bedrijf Bolt Threads, opgericht in 2009, zocht in eerste instantie naar mogelijkheden om spinrag op grote schaal toe te passen, maar ontwikkelde daarnaast technieken voor het kweken en verwerken van myceliumdraden tot dunne lappen weefsel. Dat bracht een doorbraak: grote modebedrijven als Gucci en Adidas geloven in het concept en investeren er sinds 2019 in. Bolt Threads is niet de enige. Een andere grote partij is MycoWorks uit Californië; zij leveren hun met reishi-paddestoelen gekweekte vegan-leer onder meer aan de Franse designer Fouquet, die het verwerkt in zijn nieuwe lijn met vegan hoeden. Fouquet bezweert dat er geen ander materiaal is dat zo dicht in de buurt van leer komt.

Miljoenen vierkante meters
Nederland speelt in deze nieuwe paddenstoelenbusiness een verrassende rol. Volgens een recent artikel in NRC is ons land op dit gebied zelfs het innovatiefst van de hele wereld. Niet voor niks kwam Bolt Threads voor grootschalige productie terecht in het Gelderse Hedel. Daar produceert Mycelium Materials Europe inmiddels zo’n 18.000 vierkante meters van hun Mylo^TM per jaar, goed voor circa 20.000 paar schoenen. In Arnhem opent Bolt Threads daarnaast eind dit jaar een eigen vestiging waarmee het vanaf volgend jaar de productie wil vertienvoudigen – en verder. Met als uiteindelijk doel: miljoenen vierkante meters per jaar, voor het maken van schoenen, tassen en andere fashion-items.

Dat kweken gebeurt op een duurzame manier. Mycelium groeit goed op landbouwafval of een bedje van houtzaagsel. Na negen dagen is het zaagsel verdwenen en omgezet in een netwerk van schimmeldraden, klaar om te worden geoogst. Na vier dagen drogen sterft het mycelium en kan het naar de ‘looierij’ waar het wordt geperst en gekleurd. Daarbij is nu nog een chemische coating nodig, waardoor het eindproduct nog niet volledig biologisch afbreekbaar is. Volgens Han Wösten, hoogleraar microbiologie aan de Universiteit Utrecht, is die toevoeging nu nog onmisbaar. “De grote grap is dat schimmels in staat zijn om schimmelmaterialen af te breken”, vertelt hij in NRC. De coating is volgens hem nodig om dat te voorkomen. “Er wordt nu onderzoek gedaan naar manieren om dat op natuurlijke wijze tegen te houden, maar daar zijn we nog niet. Tot die tijd moeten we materialen beschermen tegen vocht en micro-organismes. Daarvoor is een coating nodig.”

Veel duurzame perspectieven
Wat al wel duidelijk is, is dat paddenstoelen en schimmeldraden veel nieuwe duurzame perspectieven bieden. Dat varieert van nieuwe kledingstoffen en vegan leer tot biologisch isolatiemateriaal voor de bouw en zelfs ‘levende doodskisten’. Aan de Wageningen Universiteit & Research (WUR) doet Karin Scholtmeijer zelfs onderzoek naar de eetbaarheid en voedingswaarde van schimmeldraden. Volgens haar moeten we niet gek opkijken als schimmels in de toekomst naast materiaal voor onze kleding, woningisolatie en doodskisten ook een groot deel van onze dagelijkse portie eiwitten leveren.

Groeimarkt met serieuze potentie
Dat maakt mycelium een groeimarkt met serieuze potentie, aldus Wösten in NRC. “Onze aandacht was lange tijd alleen op het zichtbare gericht: planten en dieren. Pas de laatste eeuwen realiseren mensen zich dat er ook onzichtbare vormen van leven zijn. Er zijn miljoenen schimmelsoorten, waarvan 90 procent nog niet eens is ontdekt. Universiteiten en bedrijven hebben nog helemaal niet de menskracht om te kijken naar alle mogelijke toepassingen. Dit is het begin: het wordt een vakgebied op zich.”

Kwestie van tijd
Stella McCartney verkocht inmiddels honderd tassen gemaakt van het Hedelse mycelium. Adidas maakte van het materiaal een prototype van zijn iconische Stan Smiths. En Lululemon creëerde een sportcollectie met Mylo^TM, inclusief yogamat en sporttas. Bij Zara of H&M zal de gewone consument voorlopig nog geen schimmeltextiel vinden, maar volgens Wösten is dat slechts een kwestie van tijd: “Geef het nog een paar jaar en dan is het beschikbaar voor jou en mij.”