Spectaculair en ambitieus: de komende vijf jaar gaan grote, institutionele beleggers nog steviger in gesprek met de bedrijven waarin zij investeren. Over hoe die omgaan met mensenrechten, kinderarbeid en andere sociale kwesties. Met als doel om de situatie waar nodig grondig te verbeteren. En leveren die gesprekken te weinig op, dan kunnen deze beleggers besluiten hun aandelen te verkopen en 'uit te stappen'.

Dat doen ze onder de noemer van het eind september gelanceerde ‘Advance’-programma van UN-PRI. “Advance wordt het grootste initiatief van de Verenigde Naties wat betreft verbetering op deze sociale thema’s”, vertelt Nabylah Abo Dehman. De Britse is in Londen Head of Stewardship, Social Issues and Human Rights van UN-PRI. PRI staat voor Principles for Responsible Investment. De VN introduceerde deze dochterorganisatie in 2006 met als doel om ‘best practice’-normen en richtlijnen te ontwikkelen voor grote beleggers zoals pensioenfondsen en andere vermogensbeheerders, die bij hun beleggingen rekening willen houden met de drie ESG-criteria milieu, maatschappij en goed bestuur. Inmiddels doen meer dan 5.000 financiële instellingen mee aan deze PRI. Ze hebben de zes kernprincipes van de PRI (Engels) ondertekend en rapporteren geregeld over hun resultaten. Meer Nederlandse financiële instellingen doen daaraan mee: naast Pensioenfonds Detailhandel bijvoorbeeld ook ABN Amro, ASN, ING en Triodos.

Wat wil UN-PRI?
Nabylah Abo Dehman: “Dat er meer verantwoord wordt belegd. Grote beleggers zoals pensioenfondsen zijn steeds meer betrokken bij zaken als mensenrechten, een acceptabel loon voor arbeiders en de klimaattransitie. Ze willen die verbeteren door de bedrijven waarin ze beleggen daarop steeds nadrukkelijker aan te spreken. Niet alleen omdat ze dat zélf belangrijk vinden, maar ook omdat steeds meer pensioendeelnemers dat van ze vragen.” 

Kunnen die beleggers dat niet op eigen houtje?
“Ja, maar deze grote beleggers weten dat ze meer slagkracht hebben als ze samen optrekken. Wij willen daar de bij ons aangesloten beleggers met onze Principles for Responsible Investment heldere richtlijnen voor meegeven, en initiatieven stimuleren. Als grote groepen beleggers die samen voor miljarden euro’s beleggen met één stem praten, heeft dat veel meer impact dan dat ze op eigen houtje werken.” 

Heb je een voorbeeld?
“Zeker, meerdere! Mijnbouw bijvoorbeeld: we hebben concreet een actie opgezet om de situatie van arbeiders in de kobaltwinning in de Democratische Republiek Congo te verbeteren. Al in 2014 rapporteerden wij dat in deze Congolese kobaltmijnen 40.000 minderjarigen aan het werk waren... Die leefden destijds in gevaarlijke omstandigheden, kregen geen zorg en verdienden een hongerloon. Echt verschrikkelijk. Die situatie kan erger worden door de toenemende vraag naar kobalt, een belangrijke grondstof voor batterijen voor onder meer elektrische auto’s, computers en smartphones. De winning hiervan gaat vaak samen met grootschalige, systematische mensenrechtenschendingen.”

Wat kunnen jullie doen om dat te verbeteren voor ze?
“Meer dan je denkt! We hebben niet de positie om het direct af te dwingen, maar kunnen het wel enorm beïnvloeden. De beste manier om dat te doen is via Westerse bedrijven die kobalt afnemen uit deze kobaltmijnen. We zijn namens 46 grote beleggers in gesprek gegaan met 16 grote multinationals die veel kobalt afnemen. Autofabrikanten zoals BMW, Daimler, Renault en Tesla, maar ook technologiebedrijven zoals HP, Infineon, Microsoft, Apple en Samsung. Daardoor gingen die bedrijven, die eerder weinig oog hadden voor hoe hun kobalt werd gewonnen, zich daar opeens wél druk over maken. Dat is pure winst.” 

Leidt dat al concreet tot, om maar wat te noemen, ‘30% minder kinderarbeid’?
“Zo direct kun je dat niet zeggen. Het is moeilijk om daar cijfers of percentages aan te hangen, omdat je niet weet welke factor precies de grootste invloed heeft in de veranderingen. Maar het is sowieso een stap in de goede richting. Deze grote afnemers van kobalt realiseren zich nu dat slechte arbeidsomstandigheden bij cruciale toeleveranciers voor grote risico’s kunnen zorgen. Hun reputatie kan bijvoorbeeld schade oplopen en ze zitten zonder kobalt als er opeens een staking onder kobaltwerkers uitbreekt. Ook kunnen toezichthouders ingrijpen.”

Eind september zijn jullie gestart met het Advance-programma. Welke bedrijven gaan jullie benaderen?
“De veertig grootste bedrijven in de sectoren mijnbouw, hernieuwbare energie en metalen. In de mijnbouw gaat het onder andere om Anglo American, Rio Tinto en BHP.” 

Waarom juist die?
“Omdat ze door hun enorme omvang wereldwijd veel impact hebben. Niet alleen op hun eigen werknemers, ook op die van hun toeleveranciers en afnemers in hun keten. En daarnaast hebben ze met hun gedrag natuurlijk ook impact op hun omgeving, en daarmee in feite op de maatschappij. De bij Advance aangesloten beleggers gaan met deze bedrijven praten om te kijken wat hun beleid is op gebied van mensenrechten en concrete sociale kwesties zoals kinderarbeid en leefbaar loon. En of het ze lukt om dit beleid in de praktijk te brengen.” 

Je klinkt vriendelijk en diplomatiek. Kies je liever voor een vriendelijke dialoog, of gaan jullie er soms ook hard in?    
“Mm, beide. Maar bij voorkeur het eerste. Het is belangrijk dat we als UN-PRI en de aangesloten beleggers goed begrijpen hoe deze bedrijven werken. En hoe we ze via een constructieve dialoog kunnen helpen om mensenrechten waar nodig te verbeteren. Waarbij we wel duidelijk maken dat we echt een vuist kunnen maken, als grote groep beleggers. Daarbij moeten we niet teveel hooi op onze vork nemen: als je een uur in gesprek gaat met een vertegenwoordiger van een bedrijf, moet je hooguit een paar gespreksonderwerpen kiezen. Pick your battles. We moeten het stap voor stap aanpakken, daarom loopt het Advance-programma ook minstens vijf jaar.”

Gaat het de goede kant op?
“Ik zie een positieve trend: investeerders weten, ook door de coronacrisis, hoe sectoren en ketens in de wereldeconomie met elkaar verknoopt zijn geraakt. Als er ergens een dominosteentje omvalt doordat een toeleverancier niet meer kan leveren, valt alles stil. Dus moet je voorkomen dat sociale problemen tot uitbarsting komen, denk aan ontevreden werknemers die gaan staken. Simpel gezegd: bedrijven vallen dan stil, consumenten krijgen hun producten niet geleverd en beleggers zien hun rendement dalen. Maar vergeet niet dat binnen het Advance-programma de menselijke aspecten, denk aan betere werkomstandigheden, een leefbaar loon en geen kinderarbeid, natuurlijk wel vooropstaan.”

Werk jij ook concreet samen met het team van Pensioenfonds Detailhandel?
“Zeker! We sparren geregeld over de mogelijkheden van meer verantwoord beleggen. Zo houden we elkaar scherp. Ze zijn heel betrokken, met veel kennis van en aandacht voor mensenrechten.” 

In Nederland is Pensioenfonds Detailhandel via het dialoogprogramma ook verbonden aan het Platform Living Wage Financials (PLWF), dat eveneens werkt vanuit UN-PRI doelstellingen. Ken jij dat, en hoe kijk jij daarnaar?
“Ik vind het een mooi initiatief. We hebben het Platform in 2019 zelfs een Award toegekend voor hun goede werk. Het gaat om een coalitie van negentien financiële instellingen die het belangrijk vinden dat bedrijven hun werknemers een leefbaar loon uitbetalen. Hun streven is dat de beloning van arbeiders overal hoog genoeg moet zijn om van te kunnen leven. Het platform richtte zich aanvankelijk alleen op de kledingsector, maar later ook op bedrijven in de voedsel- en agrarische sector. Want ook daar zijn de inkomens en salarissen nog vaak beneden de armoedegrens. Die strijd om een leefbaar loon vraagt om een lange adem. Maar je ziet dat grote beleggers steeds meer in actie komen op deze belangrijke thema's.”